دکتر سید سلمان فاطمی . نورولوژیست, [۱۰/۱۸/۲۰۲۱ ۰۲:۱۶ ب.ظ]
از تکینگی تا مغز از مغز تا سیاه چاله ی فضایی قسمت سی و هفتم
تمدنی قدیمی در شمال خلیج فارس
مغز، محصول تکامل چند میلیارد ساله ی حیات و محصولات مغز، در دوره ای از تاریخ بشریت، ناگهان شکوفا میشود.
این نقطه ی عطف در زندگی انسان- که تاریخ شناسان آغاز آن را در حدود 10 تا 15 هزار سال قبل در تمدن سومری در جنوب عراق و جنوب غرب ایران می دانند- با بزرگی مغز به تنهایی توجیه نمیشود زیرا پیشینیان این دوره ی حساس تاریخی، بر اساس کشفیات فسیل شناسی، گاهی مغزهایی بزرگتر از انسان جدید داشتند.
ایجاد تمدن جدید- که منشا آن فقط مغز نبوده است و از ساخت ها و معماری ها فراتر میرود و به متون عرفانی و تلاش برای گذشتن از مرزهای مادی میرسد- نشان دهنده ی باز شدن پنجره ای به سوی معارف بالاتر فراتر از عالم ماده است. از نمونه ی این نوشته ها میتوان به متون سومری قدیم از جمله کتیبه ی حماسه ی گیلگمش و یا دیگر کتیبه های سومری کشف شده توسط باستان شناسان دو قرن اخیر مانند داستان طوفان و ...اشاره کرد. (توصیه میشود به کتاب های منتشر شده در مورد کتیبه های سومری توسط باستان شناس دکتر ساموییل کریمر مراجعه شد)علاوه بر این کتیبه ها آثار باستانی حیرت آور این دوره با وجود امکانات کم، نشان از نبوغ و هنرمندی مردمان آن بوده است. جالب اینکه پیش از این دوره در کشفیات باستان شناسی، هیچ اثر معماری بزرگ وارزشمندی کشف نشده است.
از جمله ی آثار این دوره به عنوان نقطه ی عطف پیشرفتهای انسان، میتوان به زیگورات اور در عراق و یا زیگورات چغارزنبیل در ایران و دیگر آثار قدیمی ایران و عراق اشاره کرد. هرچند این معماری ها ارزشمند و بزرگ است ولی آنچه بیش از همه ی این آثار خودنمایی میکند، کتیبه های عرفانی و بزرگی است که افق نگاه انسان باستانی را به عنوان عامل ایجاد این فن آوری ها و معماری ها نشان میدهد.
گویا در این مقطع زمانی، پنجره ای برای انسان به سوی آسمان باز میشود.
هرچند انسان کوشیده است در آثار معماری و تولیدات خود، افقی ازاین پنجره را نشان دهد ولی همه ی ساخته ها و آثار او- چون در قالب مادی و زمینی خودنمایی میکند- همه ی حقیقت را نشان نمیدهد. روشن تر و واضحتر از این آثار، ادبیات و متونی است که بدون نیاز به امکانات زیاد از قلم و کنده های انسان آن روز تراوش کرده است.
مقایسه ی ظرافت های معماری آن روز با معماری امروز، نشان از نبوغ انسان های نخستین دارد. با این حال امکانات اندک آنها اجازه ی کارهای خیلی بزرگ مانند ساختن چند روزه ی یک پل چندکیلومتری بر روی دریا را نمیداد. آنچه امروز از تکنولوژی ها و پیشرفت ها در کشرهای پیشرفته ای مانند چین و آمریکا شاهدیم از نظر ظرافت و قدرت ابداع، خیلی متفاوت از آثار گذشتگان سومری نبوده است بلکه تراکم و انباشت امکانات و تجربه های امروز به انسان، قدرت ساخت و ابداع های بسیار وسیعتر را میدهد.
و نیز آنچه انسان امروز از کشفیات فضایی و حتی مشاهده ی سیاه چاله به آن رسیده است، در برابر آن پنجره ای که کوشش میکند از همه ی این مرزها بگذرد و در جهانی فراتر از عالم ماده بدون سدها و محدویت ها و رمزهای مادی زندگی کند کوچک مینماید. کشف و مشاهده ی اولین سیاه چاله ی فضایی که هنوز در مورد کیفیت قرار گرفتن در آن و ارزش حقیقی این سیاه چاله ها، بحث های زیادی جریان دارد، بسیار حقیرتر از تلاش برای پشت سر گذاشتن همه ی این مرزهای کوچک است.
در شمال و غرب خلیج فارس، با تمدنی پیشرفته در حدود چهار تا هشت هزار سال قبل مواجهيم. در شمال غرب آن در میان دو رود دجله و فرات، قديمي ترين تمدن پيشرفته بشری را با حدود هفت تا هشت هزار سال قبل داریم. موازی با همين تاریخ، تاریخ مشابهي را در منطقه میانی ایران در کاشان در تپه های سیلک داریم. پادشاهی ایلام بیش از دو هزارسال، تا حدود سال پانصد و پنجاه پیش از میلاد در جنوب غربی سرزمین كنونی ایران برپا بود. این پادشاهی از اتحاد دولتهای كوچك تشكیل شده بود و تقریبا در تمام مدت از استقلال، بر خوردار بوده است. اوج شكوفایی ایلام در نیمه دوم هزاره دوم پیش از میلاد بود. سرزمین آنها از شمال تا نزدیك همدان، از مشرق تا كرمان، از جنوب تا خلیج فارس و از مغرب تا نواحی بین النهرین گسترده بود اما سرزمین اصلی آنها را می توان از خوزستان تا بوشهر دانست.
کهن ترین منبعی که در آن نام ایلام ذکر شده، متعلق به 2680 پیش از میلاد است. درفهرست شاهان سومری آمده است که ان-مبرگیسی پادشاه نیمه افسانه ای نخستین دودمان کیش، به ایلام لشکر کشید و از آنجا غنایم بسیاری به چنگ آورد.
نسل مشترک همه انسانهای امروز از نسل هموساپينسي است که از آفریقا خارج شد و با توجه به کشف قدمت حدود هفت هزار سال قبل، در قسمتهای میانی ایران، میتوان قدمت اقوام شمال خلیج فارس و خوزستان و بوشهر را بسیار دور از چهار تا پنج هزار سال قبل دانست.
دکتر سید سلمان فاطمی . نورولوژیست, [۱۰/۱۸/۲۰۲۱ ۰۲:۱۶ ب.ظ]
عیلام یا به صورت جدیدتر، ایلام (به فارسی باستان: اووْجه، هووجه 𐎢𐎺𐎩 (Ūvja)[۱])، نام یک تمدن در منطقه‌ای است که بخش بزرگی در جنوب غربی فلات ایران را در پایان هزارهٔ سوم قبل از میلاد در بر می‌گرفت ولی در دورهٔ هخامنشیان به منطقه جغرافیایی سوزیانا شوش (Susa) تقلیل یافت. عیلامیان کشورشان را «هَلتَمتی» (Ha(l)tamti/Hatamti) به‌معنی «سرزمین خدا» می‌خواندند،اکدیان بدان «اِلامتو» (Elamtu) می‌گفتند وسومریان آن را با اندیشه‌نگاشت NIM به معنای «بالا و مرتفع» می‌نوشتند.
شروع تاریخ ایلام از حدود3000 تا 2500 پیش از میلاد است. منطقه انشان از جمله مراكز پادشاهی كوچكی بود كه پادشاهی بزرگ ایلام را تشكیل می داد. نزدیك به 2200 پیش از میلاد، كوتیك اینشوشینیك پادشاه نیرومند انشان بین دولتهای محلی در منطقه اتحاد پدید آورد و خود در راس آن قرار گرفت و به این ترتیب پایه گذار ایلام بزرگ شد.
در قرن 12 پیش از میلاد، ایلامیان به پادشاهی پانصد ساله كاسی ها در سرزمین بابل پایان دادند.
در زمان ایلامیان، كشاورزی و فن آبیاری بسیار پیشرفت كرد. سفال سازی، ذوب فلز و بازرگانی نیز در این دوره رونق داشت. مهرهای باقیمانده از ایلام، اطلاعاتی از زندگی مردم این سرزمین به ما می دهند. از طرح های این مهرها می توانیم به حرفه های مردم آن دوره پی ببریم. در دولت ایلام نرخ بهره مشخص و ابزارهای اندازه گیری یكسان بود. كاهنان در معاملات، شركت می جستند و اداره سرزمینهای وسیع كشاورزی با آنان بود. مالكیت شخصی، قانونی بود. زبان آنها ایلامی بود و خط مخصوص خود را داشتند. البته به سبب همسایگی با بین النهرین از خط اكدی و سومری نیز استفاده می كردند.
بزرگترین خدای ایلامیان هومبان یا گل بود. الهه این شوشیك در مرتبه بعدی قرار داشت. قرار گرفتن الاهه در مقام بالاترین مرتبه خدایان، نشان از احترام آنها به مقام زن بود. (برای درک این الهه ها و توصیفات آنها توصیه ميشود به کتاب توقفگاههايي در تمدن سومر و آشور نوشته احمد الحسن یا کتاب توحید ایشان مراجعه شود)
آنها علاوه بر دهها خدای ایلامی به خدایان بابلی نیز اهمیت می دادند. خدایان برای خود معابدی داشتند كه معروف ترین آنها در هفت تپه و چغازنبیل یافت شده است.
شهرهای مهم ایلامیان شوش و دور-اونتش بود. شوش پایتخت اصلی ایلامیان بود. گذشته از آثار بسیار ایلامی، ستونی كه قانون حمورابی بر آن نقش بسته است نیز در شوش كشف شده است. شهر دور-اونتش نیز در همسایگی شوش قرار دارد كه اكنون آنرا به نام چغازنبیل می شناسیم. در قرن سیزده پیش از میلاد، به فرمان یكی از پادشاهان ایلامی به نام اونتش گل این شهر ساخته شده است. زیگورات چغازنبیل در این شهر قرار دارد. شهر مذكور هنوز توسط باستان شناسان از زیر خاك بیرون نیامده زیرا در منطقه ای نظامی قرار دارد. بناهای هفت تپه نیز در این مكان قرار دارند.
در قرن 12 پیش از میلاد، بخت النصر پادشاه بابل ایلامیان را شكست داد. از این تاریخ تا قرن 7 پیش از میلاد ایلامیان قدرت خود را از دست داده بودند. پس از آنكه دوباره قدرت خود را به دست آوردند، دخالتهای دولت آشور موجب بروز اختلاف در خاندان شاهی ایلام شد. در سالهای 648 تا 646 پیش از میلاد، آشور بانیپال به ایلام حمله كرد و شوش و شهرهای بزرگ دیگر را به شیوه وحشیانه آشوری غارت كرد. هر چند كه سرزمینهای ایلام ضمیمه خاك آشور نشد
ولی ایلام برای همیشه اهمیت خود را از دست داد.كورش هخامنشی در سال 559 پیش از میلاد به پادشاهی انشان رسید و ایلام یكی از بخشهای امپراتوری هخامنشی شد. شوش نیز به یكی از اقامتگاههای مهم هخامنشی تبدیل شد.
ایلامی‌ها همواره با همسایهٔ غربی خود در حال پیکار بوده و در پاره‌ای از زمان شکست می‌خوردند و زیرنظر بابلی‌ها و یا آشوری‌ها در می‌آمدند ممکن است در زمانی که آنها زیر سلطهٔ این همسایگان می‌رفتند از آنها به‌عنوان نیرویی برای سرکوب دیگر سرزمین‌ها به‌کار گیرند به گونه‌ای که ایلامی‌ها را قومی دانسته‌اند که یهوه آنان را برای گوشمالی بابل (اشعیا ۲:۲۱) و اورشلیم (اشعیا ۶:۲۲) به کار گرفت،
دکتر سید سلمان فاطمی . نورولوژیست, [۱۰/۱۸/۲۰۲۱ ۰۲:۱۶ ب.ظ]
(و نيز ايلامي ها شاید گاهی پادشاهان ستمگر بابلی را سر جا خود مي نشاندند. آغاز تمدن و انبیا از سرزمین سومر و آشور بود و این مطلب، در کتاب توقفگاه هایی بر تمدن و فرهنگ سومر و آشور نوشته احمد الحسن، مشخص است ولی اینکه بازماندگان از این فرهنگ چگونه میراث انبیای خود را زیر پا نهادند و انبیا و اوصياي بعدی را کشتند و اسیر کردند این مطلبی است که کاملا مشخص است. از پادشاه ستمگری مانند بونذخضر تا ستمگراني که قوم یهود را به اسارت گرفتند و فرياد انبيايي مانند دانیال نبی و اشعيا از دست آنها به آسمان بود. اینها هرچند فرهنگ و تمدن انبیایی مانند نوح و ابراهیم را به میراث بردند، ولی حق این تمدن و فرهنگ را تباه کردند و نتیجه اش آن میشود که انبيايي مانند اشعيا چقدر از اشغال بابل ستمکار به دست کوروش هخامنشی شادمان و مسرورند)) (ارمیا ۲۵:۲۵؛ ۳۴:۴۹؛ حزقیال ۲۴:۳۲) دانیال (دانیال ۲:۸) خویشتن را در رؤیایی در دارالسلطنهٔ شوش نزد نهر اولای دید؛ او صدای مردی را نیز از درون نهر اولای شنید (دانیال ۱۶:۸). شوش محل رخ دادن داستان استر در دوران خشایارشا یا اخشورُش بود. در کتاب استر بارها به بیره (دارالسلطنه) شوش اشاره شده‌است.(۲:۱؛ ۳:۲؛ ۱۵:۳؛ ۱۴:۸؛ ۶:۹؛ ۱۱:۹)
در (عزرا۹:۴) به مردانی از شوش اشاره شده‌است که آشوربانیپال آنان را به سامره تبعید کرده بود. نحمیا هنگامی که در شوش بود (نحمیا۱:۱) از وضعیت ویرانی حصارهای اورشلیم باخبر شد. هرچند که در کتاب عهد جدید سخنی از شوش در میان نیست؛ زائرانی در روز پنطیکاست- عید پنجاهه که امروزه هم یهودیان پس از عید فصح و هم مسیحیان به مناسبت حلول روح القدس بر حواریون آن را جشن می‌گیرند- از ایلام به اورشلیم رفته بودند. (اعمال رسولان 9:2
جزیره لیان بزرگ ترین بندر امپراطوری عیلام
شبه جزيره اي که امروز به نام بوشهر معروف است حدود پنج هزار سال قبل، ليان نام داشته و مهم ترين بندر امپراطوري عيلام به شمار مي رفته است. مردم ليان ايزد بانو و الهه اي را مي پرستيده اند که «کير يريشا» نام داشته است و معناي آن ايزد بانوي بزرگ يا الهه اعظم بوده است.
براي اين خداي زن، در ناحيه حدفاصل بهمني و سبزآباد امروز، پرستشگاه و معبدي ساخته بودند. اين معبد بزرگ داراي باغي پر درخت بوده و زنان و مردان عيلامي و لياني از نقاط دور و نزديک براي پرستش و نيايش به درگاه «کير يريشا» به آن جا مي رفته اند. مردم ليان به ايزد بانوي شهر خود اعتقاد زيادي داشتند و از صميم قلب، او را مي پرستيدند.(برای درک تعبیر الهه و اله و تفاوت آن به الله مطلق به کتاب توحید نوشته احمد الحسن مراجعه شود)
پادشاهان عيلامي نيز به «کير يري شا» اعتقاد زيادي داشتند و برخي از آنان براي سلامتي خودشان، همسران و فرزندانشان، معبد «کير يريشا» را مرمت يا تجديد بنا مي کردند. شايد مشهورترين پادشاهان عيلامي که آثاري از آنان در معبد ايزد بانوي شهر ليان، به دست آمده عبارت باشند از : «کوتير - ناهونته»، «هومبان - نومنا»، «شوتروک - ناهونته» و «شيلهاک - اين شوشيناک».
خط و کتابت مردم ليان، در پنج هزار سال پيش، سومري و اکدي بوده است. جالب است بدانيد که قديمي ترين خط اکدي مربوط به کل قلمرو عيلام، در شهر ليان ( بوشهر) به دست آمده است و اين به خوبي نشان مي دهد که علم و دانش و خط و کتابت دست کم از سه هزار سال قبل از ميلاد، در ليان رونق داشته است.(و این ارتباط زود مردم بوشهر را با تمدن بزرگ بین النهرین و اسلاف آنها نشان ميدهد)
کاتبان و نويسندگان لياني، پس از چند قرن، خود خط مستقلي ابداع کردند و دست از تقليد از خط اکدي و سومري برداشتند و خط عيلامي را به کار بردند. «موريس پزار» باستان شناس و مورخ فرانسوي که در سال 1913 م - 1332ه- ق به بوشهر آمد، در حفاري هاي باستان شناسي خود آجر نوشته هاي زيادي به خط اکدي و عيلامي در شهر ليان کشف کرد و با خود به پاريس برد. امروزه همه آن آجر نوشته ها زينت بخش «موزه لور» پاريس است.
در کنار معبد «کير يريشا» ظاهرا کتاب خانه اي هم وجود داشته که در آن، هزاران لوح از آجر پخته که روي آن با خط سومري يا عيلامي مطالبي نوشته شده بود، نگهداري مي شده است.
شهر تاريخي و باستاني ليان سرانجام با هجوم «نبوکد نصر اول» پادشاه آشور، ويران و نابود شد و مردمان آن قتل عام شدند. معبد و کتاب خانه «کيريريشا» نيز غارت و ويران شد.
ليان ده ها قرن از يادها و خاطرات رخت بربست تا سرانجام در اواخر قرن نوزدهم باستان شناسان اروپايي مجددا محل آن را در شبه جزيره بوشهر و ريشهر کشف کردند. آنان در حفاري هاي خود موفق به کشف کتابخانه معبد «کير يريشا» نشدند و اي کاش مي شدند.
دکتر سید سلمان فاطمی . نورولوژیست, [۱۰/۱۸/۲۰۲۱ ۰۲:۱۶ ب.ظ]
در اوايل دهه چهل شمسي کارگراني که مشغول حفاري در منطقه «تل پي تل» براي تهيه مصالح زير ساخت فرودگاه بوشهر بودند، در تپه بزرگي مشغول خاک برداري شدند. در حين کار به هزاران آجر نوشته قديمي رسيدند. آن ها توجهي به آن اشياء نکردند و آجر نوشته ها را به محوطه ساخت فرودگاه بردند و در زير آسفالت باند فرودگاه ريختند و به عنوان زير ساخت از آن استفاده کردند!(سرزمین فرهنگها و تمدن های بزرگ که زیر خاکستر بي فرهنگی ها، مدفون شده است!)
اتفاقا چند عدد از اين آجر نوشته ها به دست اداره باستان شناسي فارس افتاد. آجرها را براي مطالعه و خواندن خطوط روي آنها به آمريکا فرستادند. باستان شناسان و مورخان آمريکايي خط عيلامي روي آجرها را خواندند و متوجه شدند که اين آجرها متعلق به عصر «شوتروک - ناهونته» است.
مي دانيد هزاران آجر نوشته اي که در سال 1342 به عنوان زير ساخت فرودگاه بوشهر مورد استفاده قرار گرفت چه بود؟ آن آجر نوشته ها في الواقع الواح و اوراق کتابخانه بزرگ معبد «کير يري شا» در ليان بود!
با نابودي کتابخانه عيلامي شهر ليان، باستان شناسان و عيلام شناسان براي هميشه از گشودن رازهاي سر به مهر تمدن درخشان عيلام در شهر ليان محروم شدند.
عیلامیان نام سرزمین خود را با خط میخی، «هِلتامْتْ» یا «هِتامتی» نوشته و آن را «اِلْتامْتْ» تلفظ می‌کردند. معنی التامت سرزمین خداست. سومریان و اَکَدیان به آن، نیم می‌گفتند؛ یعنی سرزمین بلند و مرتفع. کلمۀ عیلام، تلفظ عِبری التامت است و از تورات گرفته شده است. قلمرو جغرافیایی تمدن عیلام، استان‌های امروزی خوزستان، ایلام، بوشهر و فارس بود و شاید استان‌های امروزی کرمان، کهگیلویه و بویراحمد، چهارمحال و بختیاری و لرِستان هم در حوزۀ نفوذ فرهنگی عیلام قرار داشتند. شاید لرستان امروزی هم، که سرزمین اقوام زاگروـ‌عیلامی بود، بخشی از عیلام به‌شمار می‌رفت. تمدن عیلام درشمار تمدن‌های عصر مفرغ آسیای غربی است که مراحل تکوین آن به حدود ۳۲۰۰پ‌م بازمی‌گردد؛ این دوره، عیلام آغازین نام دارد. شوش پایتخت و شهر مذهبی عیلام از حدود ۴۰۰۰پیش از م. مسکونی بود و یکی از اولین شهرهای شرق میانۀ باستان است. اولین خطِ به‌کاررفته در قلمرو فرهنگ عیلام آغازین، خط تصویری عیلام آغازین الف بود. در حدود ۲۷۰۰پ‌م خط و زبان سومری در عیلام رواج یافت و این زمانی است که اسناد سومری از عیلامیان خبر می‌دهند
هنرمند عیلامی به ترسیم نقوش حیوانی و افسانه‌ای گرایش داشت تا انسان؛ و به‌ویژه نقش‌مایۀ مار و بز بسیار مورد توجه بود. هنر حجاری و مجسمه‌سازی عیلام از سومر بسیار تأثیر پذیرفت. همچنین هنر ساخت آجرهای لعابدار و نوعی کاشی هم در عیلام توسعه یافت. مصریان باستان ساخت اسفنکس (ابوالهول) و سومریان ساخت ارابه را از عیلام آموختند. مهندسان عیلامی در صنعت هیدرولیک مهارت داشتند و سیستم آبرسانی و تصفیۀ آب زیگورات چُغازَنبیل، در معماری جهان باستان، یک شاهکار است. هنر شاهنشاهی هخامنشی از هنر مردمی‌ـ مذهبی عیلام بسیار تأثیر پذیرفت و زبان عیلامی نیز از زبان‌های رسمی شاهنشاهی هخامنشی بود.
آدرس مطب : اصفهان ، خیابان آمادگاه ، روبروی داروخانه سپاهان ، مجتمع اطبا ، طبقه اول
تلفن : 32223328 - 031
