دکتر سید سلمان فاطمی

حس و ادراک قسمت پنجم

در قسمتهای قبلی توضیحاتی در مورد علل سرعت رشد مغز طی میلیون سال اخیر و چگونگی تاثیر رشد احساس، بر رشد مغز بیان شد. همینطور توضیح داده شد که احساس و شناخت ، زمینه ساز هر واکنش و عملکردی در انسان هست .

در این قسمت توضیحاتی مختصر در مورد شناخت و واکنش يا معرفت و عملکرد داده میشود .

هر حسی ، واکنشي را به دنبال دارد یا هر معرفتی ، عملکردی را سبب میشود که این تعاملها ، به دلیل واکنش سلولهای مغزی با هم است مثلا اگر احساس داغی ناگهانی به دست شما برسد ، دست انسان به صورت خودبخودی جمع ميشود تا خود را از سوختن نگه دارد یا مثلا اگر گرگ درنده ای را در جنگلي ببينيم ، به صورت واکنشي فرار میکنیم .

از سلولهای حسی دست یا سلولهای بینایی از چشم ، ترشحاتي به نام نوورترانسميتر بیرون میریزد که سلولهای دیگری را تحریک میکند و این پیامها ، سلول به سلول جلو میرود تا به سلولهای حرکتی در نخاع یا مغز برسد و از آنجا پیام حرکتی به اندام میرسد و دست و پا واکنش نشان میدهد .

این واکنشها و عملکردها گاهی بدون اراده فرد و گاهی با اراده فرد انجام میشود .

عملکردهاي واکنشي صرف و بدون اراده فرد ، رفلكس نام دارد و در انسان و حیوان ، هر دو دیده میشود .

ولی فعالیتهای ارادي که واکنشي نیستند ، در نتیجه عملکرد مستقیم مغز و انتقال اطلاعات به اندام هدف انجام میشود . این عملکردهای صرفا ارادي که وابسته به رفلکس نيستند هم تحت تاثیر شناخت و معرفت فرد هست و هر چه معرفت بیشتر باشد ،شکل مثبت تر و مفیدتری به خود میگیرد البته رفلکسي نیستند و فرد به رغم شناخت کاملی که دارد، میتواند بر خلاف شناخت و معرفتش عمل کند . و این قدرت اراده و مقاومت در برابر رفلکسهاو دستورات ناشی از شناخت و طبیعت ، خاص انسان هست و کمتر در حیوان دیده میشود و رمز و کدي- که انسان را از حیوان جدا میکند - همین قدرت اراده در برابر طبیعت و شناخت ، هست .

بله بسیار دیده ایم که شناخت و درک انسان به او ميگويد ، فلان ساعت باید از خانه خارج شوید و سر کارتان بروید ولی ساعت زنگ میزند تا بیدارتان کند که به سر کار بروید ولی با قدرت اراده تان بر سر زنگ میزنید و دوباره می خوابید و کارتان عقب می افتد

و یا برعکس در زمانی احساس گرسنگی و تشنگی بر شما غلبه میکند ولي به دلیل آنکه نیازمندتر از خود را دیده اید ، غذای خود را به او میدهید و به این ترتيب با شناخت و درک محدود و مادی خود ، مقابله میکنید در حالی که هیچ حیوانی در موقع گرسنگی و تشنگی حاضر نیست غذا و آب را از خود و خانواده اش دریغ کند تا دیگری سیر شود .

پس واکنشهای ما دو دسته اند

یا رفلکسي و یا ارادي.

با توجه به درکی که هر فرد از محیط خود دارد ، یک سری رفلکسها یا عملهاي واکنشي را انجام میدهد که خیلی با اراده خودش نیست .

عملکرهايي هم در انسان هست که واکنشي نیست و به رغم شناخت کامل محیط و نیاز به واکنشهایی خاص ، با اراده خود فرد ، عملکرد دیگری انجام ميشود که اصلا مطابق با آن موقعیت خاص نیست .

بسیاری از این واکنشها ، انسانی هستند و بر خلاف تمایلات و رفلکسهاي حیوانی انجام میشود ولی این واکنشها همیشه هم مثبت نیست بلکه انسان این قدرت را دارد که با اراده خود ، در خیلی موارد ، واکنشهای منفی ای را انجام دهد که هیچ حیوانی حاضر، به انجام آن نیست .

مثلا کم حیوانی را می یابید که نسبت به خانواده و فرزندان خود بی تفاوت باشد ولی انسان این قدرت را دارد که بر خلاف خواسته های درونی که در هر حیوانی هست ، فرزند و خانواده خود را برای یک هوس ناگهانی و يا يک علاقه انحرافي مثلا به مواد مخدر رها کند و یا مثلا برای رسیدن به قدرت و سیاست ، فرزند و یا پدر و یا برادر خود را به کشتن دهد.

بله پس انسان خود میتواند برخلاف ضروریات ، اقدام کند .

هم این قدرت را دارد که بر علاقه های حیوانی غلبه کند و انسان شود و هم بر علاقه های حیوانی غلبه کند و حتی بدتر از حیوان شود .

این عملکرد فقط محدود به کار با دست و پا و دهان نیست . کسی را فرض کنید که ناتوان از حرف زدن است این فرد چگونه سخن میگوید ؟

این فرد با اشارات دستش سخن میگوید حال اگر دست هم نداشت چگونه سخن میگوید؟

این فرد با اشارات صورت سخن میگوید . حالا اگر قدرت اشاره هم نداشته باشد چه میکند؟

این فرد اگر در گذشته بود شاید اصلا نمیتوانست منظور خود را برساند ولي امروز با کمک برخی دستگاهها و ثبت امواج مغزی ، امکاناتی فراهم شده است تا درک کنیم یک فرد ، به چه صدایی مثلا می اندیشد یا یک فرد چه اصواتی را میخواسته است از دهانش خارج کند .

telegram.me/salmanfatemi

در این مورد در لینک زیر میتوانید مطالب بیشتری را بخوانید

https://www.theguardian.com/science/2012/jan/31/mind-reading-program-brain-words

میبینیم که واکنش فرد که در حقیقت بیان اوست ، محدود به عبارات دهانی نیست و حتی در فقدان اندامها ، باز میتوان نوع تفکر و حتی نوع بیان را از روی امواج مغزی فرد ثبت کرد . پس بیان و واکنشهای ما ، در حقیقت نوعی امواج مغزی است که در مغز ما ميچرخد .

فردی که نمی تواند هیچ واکنشي به محیط اطراف نشان دهد مثلا یک فرد دچار قطع نخاع گردنی که به خاطر قطع شدن نخاع گردنش قادر به حرکت دست و پا نیست و پس از آن دچار اختلال در حرف زدن به علت یک سکته مغزی شده است و بعد از آن هم به دلیل یک گیلن باره، نتواند عضلات صورت را هم حرکت دهد ، این فرد آیا قادر به واکنش نیست ؟

چرا !! این فرد میتواند در ذهن خود واکنش نشان دهد و بیندیشد و شناخت پیدا کند و واکنشهایی را تصور کند .

یا فرد دیگری که به دلیل ابتلا به بیماری ALS همه عضلات دست و پا و گردنش از کار افتاده است و بعدها هم به دلیل ابتلا به یک گیلن باره نزولی ، همه عضلات صورت و دهانش هم از کار بیفتد ، باز قادر به واکنش هست منتها در ذهن خود واکنش نشان میدهد و با درک خود تعامل میکند .

در ديدگاه دینی هم اگر فردی روح از جسمش جدا شود ، آیا دیگر میتواند صحبت کند یا واکنش نشان دهد و دست و پا را تکان دهد ؟ نخیر نمی تواند

دیگر دهانی نیست که با آن حرف بزند و دست و پایی نیست تا با آن راه برود یا جسمی را بردارد ولی این روح ، میتواند بیندیشد و با شناخت خود تعامل داشته باشد و واکنش نشان دهد . آیا مثلا نماز خواندن و روزه گرفتن و حج کردن ،فقط مخصوص موجودات عالم ماده است و برای ارواح مطرح نیست ؟

آیا فرشتگان حج نمیکنند ؟ آیا فرشتگان سجده ندارند ؟

شکل سجده آنها و شکل حج آنها مانند ما نیست زیرا پایی ندارند تا بر دور کعبه بچرخند و یا پیشانی و دستی ندارند تا بر خاک بنهند .

در اینجا شاید نگاه و معرفت روحانی آنها به سوی اعلی و بالاتر هست که سجده و حج نامیده میشود یعنی در حقیقت ، درک و نگاه آنها به بالاتر و و چشم پوشیدن از خودشان یا پايينتر است که سجده نامیده میشود و یا چرخش آنها به دور کعبه در حقیقت ، چرخش شناختشان به سوی واحد يکتاست .

پس واکنش و عملکردها همیشه محدود به عملکردهای مادی ما نیست . و نمونه آن فردی است که هیچ حرکتی نمی تواند انجام دهد ،آیا او نمی تواند فکر واکنشها را در ذهن داشته باشد ؟ میتواند و حتی امروزه این افکار به کمک امواج مغزی قابل ثبت هم هست .

و روزگاری هم خواهد آمد که هر کدام از ما فاقد دست و پا و دهان باشیم و دست و پا و دهان ما ، ذره ذره اسیر خاک شود و در آن روز هم باز عبادت و تلاش و حرکت هست منتها شکل آن عوض میشود و دیگر در آن زمان شاید فقط اندیشیدن و انحراف شناخت به بالاتر و چشم پوشیدن از خود و پائینتر ، مفهوم سجده و روزه باشد نه سر و دست را بر خاک گذاشتن و نه به خود گرسنگی از صبح تا شب دادن .

وقتی اجسام مادی را کناری بگذاریم ، معنی واکنشها و تعاملات قدری تغییر میکند در اینجا اگر بخواهید به دیگری کمک کنید ،دست در جیب نمی کنید تا پولی به او بدهید بلکه به جای پر کردن جیب مادی او ، مفهومی را به او ميشناسانيد . یا اگر بخواهید سجده کنید دیگر دست و پیشانی را روی خاک نميگذاريد بلکه از همه چیزهای اطرافتان برای معرفت یگانه پروردگارتان، چشم می پوشید و یا اگر بخواهید روزه بگیرید ، از صبح تا شام گرسنگی مادی به خود نميدهيد بلکه عدم توجه به خود و نگاه بر بالا به جای توجه به خواسته های خود ، ميشود روزه آن عالم .

و حقیقت اعمال ، همانهایی است که با شناخت و معرفت انجام میشود و گویا اصلا گرسنگی مادي دادن به خود و یا کمک کردن به فقیر برای خودنمایی ، ارزشی ندارد آنچه ارزش دارد ، نیت و معرفتی است که شما از اعمال مادی خود دارید .

چه بسیار روزه داری که از روزه مادی خود هیچ بهره ای جز گرسنگی و تشنگی نبرد و چه بسیار نماز گذاری که از نماز و خم و راست شدن خود ،بهره اي جز خود بینی و غرور و تحقیر و حتی کشتن دیگر بندگان خدا به دست نیاورد و چه بسیار طبیبی که با درمان بیماران ، جیب خود را پر پول و جیب بندگان خدا را خالی کرد و چه بسیار عالمی که از علم، برای خود کاخ ساخت و صداي مردم را بست

و میبینیم که رفتار و واکنشهای ما چیزی جز شناخت و درک ما نیست و شاید به همین دلیل هست که عرفا و عالمان حقیقی ، عبادت را معرفت و شناخت میدانند و نه رفتارهای ظاهری و مادی.

telegram.me/salmanfatemi