دکتر سید سلمان فاطمی

هورمون پاراتیروئید(پاراتورمون) از سلول‌های چیف غدد پاراتیروئید ترشح می‌شود و ماهیت آن پلی پپتیدی است. انگیزهٔ ترشح هورمون پاراتیروئیدی افزايش كلسيم خون می‌باشد. غدد پاراتیروئیدی چهار عدد بوده و اغلب در قسمت خلفی غده تیروئید واقع هستند و وظیفه کنترل سطح سرمی کلسیم را برعهده دارند. غده پاراتیروئید کلسیم خون را افزایش و غده تیروئید میزان کلسیم خون را کاهش می‌دهد.

هورمون (PTH) با افزایش جذب روده‌ای کلسیم، کاهش دفع کلیوی و افزایش فعالیت استخوان‌کاه‌ها (استئوکلاست‌ها) (جهت تخریب بافت استخوانی) موجب افزایش سطح کلسیم خون می‌شود. باید توجه شود که اثر این هورمون بر افزایش جذب کلسیم از روده، غیر مستقیم می‌باشد و واسطه ای بنام ویتامین D3فعال در این امر نقش دارد.

همچنین هورمون پاراتیروئید (PTH) بر متابولیسم فسفر (به‌صورت فسفات) نقش دارد. PTH در کلیه سبب کاهش بازجذب فسفات از لوله پیچ خورده نزدیک ( نام علمی :proximal tubule) می‌شود و در روده سبب افزایش جذب آن می‌گردد که تمام این متابولیسم‌ها در جهت افزایش کلسیم خون و کمک به آن رقم می‌خورند.

همان‌طور که می‌دانیم هورمونی تحت عنوان کلسی تونین از لحاظ فیزیولوژیکی با این هورمون رقابت کرده و در جهت کاهش کلسیم خون گام برمی‌دارد.

فعال شدن ویتامین D3

ویتامین D3(کوله کلسیفرول)، عموماً در پوست وجود دارد این ماده در کبد به ۲۵-هیدروکسی کوله کلسیفرول تبدیل می‌شود. هورمون PTH سبب افزایش فعالیت آنزیم ۱-α-هیدروکسیلاز در کلیه می‌شود و این آنزیم نیز سبب تبدیل ۲۵-هیدروکسی کوله کسیفرول به شکل فعال آن، یعنی ۱۲۵-دی هیدروکسی کوله کلسیفرول می‌گردد

اثرات ناگوار پرکاری غدد پاراتیروئید

از آنجایی که این هورمون به استخوان‌کاه‌ها (استئوکلاست‌ها)، دستور تجزیهٔ ماده بنیادی (ماتریکس) استخوان را می‌دهد، پرکاری غدد پاراتیروئید می‌تواند سبب پوکی استخوان شود. باید توجه داشت که پرکاری این غدد، گاهی به دنبال پرکاری غدد تیروئیدی نیز رخ می‌دهند.

با توجه به اثر برعکس کلسیتونین به این هورمون هم پرداخته میشود

کلسی‌تونین

برخی از سلول‌های تیرویید به نام سلول‌های C یا سلول‌های پارافولیکولار، هورمونی پروتئینی به نام کلسی تونین را ترشح می‌کنند که برخلاف هورمون پاراتیروئید (PTH) غلظت خونی کلسیم را کاهش می‌دهد. البته تأثیر این هورمون بر متابولیسم کلسیم در بدن انسان خیلی زیاد نیست.کلسی تونین در روده (کاهش جذب کلسیم)، استخوان (مهار فعالیت سلول استئوکلست و فعال کردن سلول استئوبلاست)، کلیه (افزایش دفع کلسیم) تأثیرگذار است. هورمون پاراتورمون از غده پاراتیرویید ترشح می‌شود و موجب افزایش کلسیم خون می‌شود. هورمون کلسی تونین از غده تیرویید ترشح می‌شود و با کاهش تجزیه و جلوگیری از برداشت کلسیم از استخوان‌ها موجب کاهش کلسیم خون می‌شود.

کاربرد دارویی

به نظر می‌رسد هورمون کلسیتونین با توجه به تأثیرات استخوانی آن یعنی مهار فعالیت سلول استئوکلاست و فعال کردن سلول استئوبلاست، تأثیرات مهمی در ترمیم استخوان به خصوص ستون فقرات داشته باشد لذا کلسی تونین به صورت تزریقی برای کاهش فعالیت استوکلاستها و درمان پوکی استخوان (استئوپورز) به کار می‌رود. کلسیتونین حیوانی نیز موجود است ولی کلسیتونین نوترکیب ژنتیکی انسانی بهتر است.