چه چیزی مغز پریماتها(انسان و میمون های نخستین) را از بقیهی پستانداران متمایز می سازد؟
با تشکر از استاد گرامی جناب دکتر صفری و همکاران ایشان در سایت نوروسافاری
نوروسافاری | ژن، خصوصیاتی دارد که از منظر تکوین و رشد مغز، پریمات ها را از سایر گونه ها متفاوت می سازد.(در ادامه توضیح داده می شود که ژنها به تنهایی قادر نیستند مغز ما را از دیگر حیوانات متمایز کنند)
به گزارش نوروسافاری از دانشگاه اتاگو، محققین این دانشگاه از طریق مطالعهی یک بیماری ساختاری نادر مغزی، اطلاعاتی درباره ی ژنی به دست آورده اند که پریمات ها میمون های بزرگ و انسان ها را از پستانداران دیگر متفاوت می سازد.
دکترآدام انیل- که این تحقیق را به عنوان بخشی از تز پیاچدی خود زیر نظر پروفسور استفان رابرتسون انجام می داد- کشف کرد که ژن PLEKHG6 ویژگی هایی دارد که ساختار مغز در پریمات ها را نسبت به گونه های دیگر متفاوت می سازد.
دکتر انیل می گوید:
اگر بخواهیم به طور کلی صحبت کنیم باید بگوییم این ژن می تواند به عنوان یکی از فاکتور های ژنتیکی فرض شود که از لحاظ عصب شناختی باعث تبدیل ما به انسان شده است.
دکتر رابرتسون می گوید:
این تحقیق در مجله ی بین المللی گزارش های سلول چاپ شده تنها با این هدف که نشان دهد انسان ژن هایی دارد که باعث می شود مغز او بزرگتر و از بعضی جهات کارآمدتر از دیگر حیوانات باشد. هر چند این پیچیدگی مضاعف می تواند هزینه هایی در برداشته باشد و به طور بالقوه انسان مستعد ابتلا به مجموعه ی بزرگی از بیماری های عصب شناختی و روانی می گردد.
(مغز با مصرف بخش زیادی از انرژی فرد میتواند اندامهای حیاتی دیگر مانند قلب را از انرژی محروم کند. به علاوه مغز بزرگ، اگر درست، جهت دهی نشود طیف بزرگی از اختلالات رفتاری را ایجاد می کند.
بستر فراهم است ولی اگر جهت دهی نشود، میتواند به هر سویی برود و شاید امروز در جنگل وحشیانه ای که انسان های دارای مغز بزرگ بر زمین ساخته اند بهتر بتوان دشواری های داشتن مغز بزرگ را درک کرد.
همچنین برخی بیماری های مغز و اعصاب، خاص انسان است مانند جنون یا تشنج. این هم نشان دهنده دشواری کنترل مغز بزرگ است. هر امکانات زیاد، اگر به درستی تحت کنترل و تنظیم درنیاید میتواند از حدود مجاز بگذرد و سرکشی کند و این بیماری ها تصویر دیگری از سرکشی مغز از حدود مجاز و سوپاپ های اطمینان است.)
پرفسور رابرتسون می گوید:
این ژنها به دشواری پیدا می شدند اما با استفاده از رویکردی که ما کودکان با ناهنجاری مغزی مشخصی به نام periventricular nodular heterotopia را مطالعه می کردیم، عنصر ژنتیکی معیوبی را در کودکان یافتیم که با این فاکتور ژنتیکی به خصوص در پریمات ها نسبت داشت.
صرع و تاخیر رشد
در چنین شرایط خاصی مجموعه ای از نورونها در مغز در حال رشد و نمو، در یافتن موقعیت صحیح خود ناموفق می مانند که منجر به بروز طیفی از نشانه ها مثل صرع و تاخیر رشد می شود.
دکتر انیل و همکاران تحقیقاتیش در انستیتو روانپزشکی ماکس پلانک آلمان سپس این نکته را مورد آزمایش قرار دادند که این ژن خاص رشد و تکوین مغز منحصر به پریماتهاست یا نه. بعضی از اطلاعات شگفت انگیز از طریق رویکردی بدیع در مطالعه ی مغزواره های انسان در محیط کشت بدست آمده اند. اکنون این امکان وجود دارد که سلول پوستی برداشته شود و از طریق ترفند های ژنتیکی تغییر یابد؛ در نتیجه می تواند به شکل ساختار مغز مانند باریکی، در محیط کشت در آزمایشگاه تبدیل شود.
نتایج آنها نشان داد که تغییر ژنتیکی بخصوصی که جزیی از این ژن (PLEKHG6) را غیر فعال می کند، توانایی آن را در پشتیبانی از رشد و تکثیر سلول های بنیادی خاصی از مغز در حال رشد تغییر می دهد. به علاوه در طول هفته های اول تکوین مغز بعضی از این سلولها در مهاجرت به موقعیت درست خود در مغزواره های در حال رشد، ناموفق هستند.
مغز چگونه خودش را می سازد؟
پروفسور رابرتسون می گوید:
این مسئله مدتی است شناخته شده که سلول های بنیادی در انسان ها و پریمات ها نسبت به جانوران دیگر متفاوت عمل می کنند، ولی شناخت اینکه چه ژن هایی این تفاوت را تنظیم می کنند هنوز یک راز، باقی مانده است. دستیافت آدام این بود که نشان داد این جزء خاص از ژن PLEKHG6 تنها یکی از این تنظیم کننده هاست که انسان ها در طول تکامل خود به دست آورده اند تا مغز خود را مستثنا سازند.
دکتر انیل می گوید:
عناصر ژنتیکی کمی در ژنوم ما هستند که مختص پریمات ها می باشند. بنابراین این کشف به لیست بسیار کوتاه عناصر ژنتیکی انحصاری افزود و حداقل از یک لحاظ ما را انسان ساخت.(ساختار پیچیده مغز و ارتباطات پیچیده نورون های آن و توانایی این سلولها در ساخت و ایجاد پیوندهای جدید و مسیرهای نو در مغز، امروز توانسته است مغز أنسان را تا حدی از ابزارهای ژنتیکی رها کند به طوری که هر رفتار فردی و عادت ها میتواند سیستم و مدارهای عصبی
را دگرگون کند.
آنچه ما را انسان میکند حتی در محدوده ژنها و محصولات آنها قطعا در محدوده این ژنها باقی نمیماند.
مغز کنونی انسان کهکشان وسیعی است که جدای از ابزارهای ژنتیکی سازنده آن است؛ دست به بازسازی میزند و مدارهای جدید می آفریند و نقش های تازه خلق میکند به گونه ای که شاید بتوان با قابلیت نوروپلاستیسیتی مغزی تا حد زیادی بدون نیاز به توسعه اندازه مغز، و صرف انرژی زیاد، وظایف قسمت های آسیب دیده مغز را بازآوری كرد.)
دکتر انیل می گوید :
چنین دانشی ما را در موقعیتی قرار داد تا بهتر بفهمیم که مغز چگونه خودش را می سازد، دانشی که به توانایی ما در طراحی روش هایی برای ترمیم مغز آسیب دیده می افزاید، بخصوص در اوایل دوران کودکی، زمانی که هنوز سلول های بنیادی زیادی وجود دارند.
این کار، همچنین به فراهم کردن اطلاعات درباره ی لیست ژنهایی که تغییر می یابند و این نوع خاص از ناهنجاری مغز را موجب می شوند کمک می کند.(مغز به عنوان عضوی هماهنگ کننده برای ادراکات و واکنش های مناسب فرد، با مصرف بخش زیادی از انرژی فرد، میتواند اندام های حیاتی بدن مانند قلب را با کمبود مواد غذایی مواجه کند. ترمیم مغز آسیب دیده از یک نظر وسوسه انگیز به نظر میرسد زیرا میتواند باعث افزایش قدرت های ذهنی شود، ولی از سوی دیگر می تواند بخش بزرگی از بدن را از انرژی محروم کند.
شاید یکی از علل مهمی که دانشمندان به رغم پیشرفت وسیع در علوم، نتوانستهاند سلول های عصبی آسیب دیده را تا امروز، ترمیم کنند نبود زمینه های تامین انرژی کافی باشد. بدون تامین این پیش زمینهها- که جنبه های مختلف سیاسی، اقتصادی اجتماعی و فرهنگی را در بر میگیرد- ترمیم سلول های آسیب دیده شاید در کوتاه مدت باعث بهبود زندگی فرد شود ولی با مصرف مقدار زیاد انرژی باعث کاهش عمر فرد میشود)
دکتر انیل می گوید:
من شخصا اعتقاد دارم این یافته این نکته را برجسته می کند چگونه تفاوتهای ظریف منحصر به فرد بسیار جزئی، ما را از حیوانات دیگر متمایز می سازد . به این طریق نگاه انسان محور ما می تواند بسیار متواضعانه تر باشد.
ترجمه: محمد حسن ابوالحسنی وبسایت نوروسافاری همراه با برخی توضیحات اضافی
@salmanfatemi
https://www.sciencedirect.com/…/artic…/pii/S2211124718317753
https://www.neurosafari.com/%DA%86%D9%87-%DA%86%DB%8C%D8%B…/
آدرس مطب : اصفهان ، خیابان آمادگاه ، روبروی داروخانه سپاهان ، مجتمع اطبا ، طبقه اول
تلفن : 32223328 - 031
