بررسی سیستم تعادلی بدن انسان(مخچه(حس و حرکت) ، سیستم تعادلی گوش (حس محيط)، سیستم تعادلی حس عمقي(حس محیط ) و چشم(حس محيط))
زمین ما در حال چرخش به دور خورشید است و آن هم با سرعتی بسیار زیاد ، همچنین با سرعت زیادی به دور خود می چرخد .
فرض کنید روی صندلی چرخ و فلکی نشسته باشید و چرخ و فلک با سرعت زیاد بچرخد ، در ابتدا احساس بدی ندارید ولی اگر جهت چرخش چرخ و فلک تغییر نکند و دائما در یک سمت حرکت کند ، احساس سرگیجه شدیدی رخ خواهد داد و نهایتا فرد هر چه را خورده است، بالا مي أورد .
پس انسانی که قدرت تحمل چرخش چرخ و فلک ساده ای را ندارد چگونه در برابر چرخش بسیار سریع و پيچده زمین ، تاب می آورد ؟
تحمل شگفت آور این چرخش سریع زمین ، با مکانیسمهای دفاعی تعادلي خاصی در بدن انسان انجام میشود .در مرحله اول ، باید این چرخشها درک شود که از طریق سیستمهای حسی تعادل هست
1- مجاری نیمدایره در گوش داخلی که سه عدد هستند و در جهات مختلف در گوش قرار میگیرند و در برابر شتابهاي چرخشی واکنش نشان میدهند . این مجاری پر از مایعی به نام اندولنف و پری لنف هستند و ذرات ریزی در این مایعات شناور است
و در انتهای این نيمدايره ها ، سلولهايي مویى شكل هستند که جهت حركت مايع اندولنف را حس ميكنند و أطلاعات را به مغز می فرستند و این سيستم جهت حرکت سر را حس میکند .
مجاري نيم دايره اي در تعادل بدن در حركات چرخشي و زاويه اي نقش دارند. مجاري نيم دايره مي توانند حتي قبل از آن كه واقعاً عدم تعادل به وجود بيايد پيش بيني كنند كه عدم تعادل مي خواهد ايجاد شود. به اين ترتيب، لازم نيست كه شخص به هيچ وجه از حال تعادل خارج شود تا مجاري شروع به تصحيح اين وضعيت كند.
با توجه به قرار گرفتن این سه مجرای نیمدایره در جهتهاي مختلف ، حرکات چرخشی بدن میتواند جهتهای مختلفی از حرکت مایع را داخل این مجاری ایجاد کند و سبب ایجاد ايمپالس های عصبی متفاوت در این مجاری وجهت یابی شود .
2- اندامهای تعادلی اوتريکول و ساکول که مشابه مجاری نیمدایره از مایع و ذرات شناور تشکیل شده است .
اوتريكول و ساكول هنگامي كه سر در وضع نزديك به قائم قرار دارد، به طور فوق العاده مؤثري به حفظ تعادل عمل مي كنند. در واقع شخص مي تواند حتي نيم درجه عدم تعادل هنگام خم شدن بدن از وضعيت قائم را تشخيص دهد. به عبارت ديگر اوتريكول و ساكول در حفظ تعادل سكوني نقش دارند.
همچنين اين دو كيسه به تشخيص شتاب خطي كمك مي كنند. به عنوان مثال وقتي بدن به طور ناگهاني به جلو پرتاب مي شود، يعني هنگامي كه بدن شتاب بر مي دارد، اطلاعات مربوط به عدم تعادل، از طرف اين دو كيسه به دستگاه عصبي مركزي ارسال مي شود و موجب مي شود كه شخص احساس كند كه گويي دارد به طرف عقب سقوط مي كند
۳- مخچه که ساختاری در قسمت پشت سر هست و جزو سیستم عصبی مرکزی به حساب میاید و با اطلاعاتی که از قسمتهای مختلف بدن دریافت میکند در حفظ تعادل بدن نقش دارد .مخچه، ظاهری شبیه تخم مرغی را دارد که دچار مقداری تغییر شکل شده است، بدین معنی که از بالا به پایین پهن شده و در خط وسط فشرده شده و از طرفی به طرف دیگر کشیده شده است.
مخچه وزنی معادل با ۱۵۰ گرم دارد (مردان بزرگسال). در بالغین وزن مخچه یک هشتم و در اطفال یک بیستم وزن مغز را تشکیل میدهد.
مخچه از قدیم یک ناحیه ساکت مغز خوانده شده است و این موضوع به طور عمده به این دلیل است که تحریک الکتریکی این ساختار هیچ گونه احساسی تولید نمیکند و به ندرت موجب حرکت میشود. با این وجود حذف یا تخریب و کوچک شدن مخچه واقعاً موجب غیرطبیعی شدن شدید حرکت ما میشود.
مخچه به ویژه برای کنترل فعالیتهای عضلانی بسیار سریع از قبیل دویدن، ماشین نویسی، نواختن پیانو و حتی صحبت کردن اهمیت حیاتی دارد. نبود این ناحیه از مغز موجب ناهماهنگ شدن تقریباً کامل این فعالیتها میشود.
نبود مخچه موجب فلج شدن هیچ عضلهای نمیشود.
اما چگونه مخچه میتواند تا این حد مهم باشد در حالی که هیچ گونه توانایی مستقیمی برای ایجاد انقباض عضله ندارد؟ پاسخ این است که مخچه به برنامه ریزی متوالی (حرکت پشت سر هم) فعالیتهای حرکتی کمک کرده و هم چنین فعالیتهای حرکتی بدن را به طور مرتب کنترل میکند و آنها را تصحیح میکند تا این حرکات با پیامهایی که از طرف مغز دیکته میشود، مطابقت پیدا کند.
مخچه نيز همانند مجاري نيمدايره اي در حركات تعادلي بدن نقش پيش بيني كننده را دارد و جالب اين جا است كه انهدام بخش هايي از مخچه (به نام لوب (بخش) هاي فولكوندولر) از عمل طبيعي مجاري نيمدايره اي نيز جلوگيري مي كند.
علایم اختلال مخچه عبارتند از: اختلال در تکلم، تلوتلو خوردن هنگام راه رفتن و لرزش در جریان انجام کار ارادی. هم چنین صدمه به مخچه باعث میشود که شخص توانایی انجام حرکات دقیق را نداشته باشد. به عنوان مثال نتواند خط راست بکشد یا با چکش روی میخ بکوبد
@salmanfatemi
۴- ستون پشتی، اطلاعات حس عمقی (پروپریوسپتیو) را که مربوط به تحریک اندامهای داخلی بدن است (به غیر از حس احشاء) به دستگاه عصبی
مرکزی گزارش میدهد.این اطلاعات در ستون پشتی نخاع به سمت مغز میروند
. اطلاعات حس عمقی مربوط به اطلاعات حاصل از گیرندههای موجود در ماهیچهها ، مفاصل ، رباطها، تاندونها، کپسول مفصلی و فاشیا است که در درک موقعیت و حس حرکت نقش دارند.
ستون پشتی نخاع در مقایسه با راه نخاعی-تالاموسی (راه انتقال حسهای درد، حرارت و لمس غیر دقیق)، جدیدتر و تکامل یافته تر است.رشتههای ستون خلفی به علت قطر بیشتر، سرعت بیشتری نسبت به راه نخاعی-تالاموسی در انتقال پیامهای عصبی دارند. در دستگاه نخاعی-تالاموسی، بیشتر احساسها ازنظر شدت فقط در ۱۰ الی ۲۰ نوع قابل تشخیص هستند، ولی برای دستگاه ستون خلفی تا ۱۰۰ نوع هم امکانپذیر است
حس عمقی اطلاعاتی را به سوی اول اهيانه مغز می فرستد ( مسیر اطلاعاتی اگاهانه ) . همچنین اطلاعاتی را به سوی مخچه میبرد - مسیر اطلاعات نا اگاهانه ) و این مسیر نا اگاهانه عامل مهمی در حفظ تعادل هست .
۵- چشمها با دیدن محیط، اطلاعاتی را از اطراف ، به سیستمهای تعادلی می فرستند و به تعادل کمک میکنند . این مطلب برای خیلی از ما قابل درک نیست زیرا سیستم حس عمقی این امکان را میدهد که حتی در فقدان بینایی ، عدم تعادل برجسته إي نداشته باشيم
ولی در فردی که سیستم حس عمقی به خوبی عمل نکند مثلا در یک فرد مبتلا به بیماری قند شدید ، اینجاست که نقش بینایی خیلی برجسته میشود و این بیماران به طور برجسته اي کاهش میزان تعادل را در محیطهای تاریک حس میکنند.
پس با سیستمی بسیار پیچیده مواجهيم که بدن ما را آماده مواجهه با چرخشهاي پی در پی زمین میکند.
درک خیلی مسائل برای ما خوش آیند نیست . شاید گاهی نادانی و بی اطلاعی از برخی مسائل کمک کند تا انسان دچار پریشانی نشود . بر همین اساس، خلقت، سیستم تعادلی پیچیده ای را برای انسان آماده کرده است ، تا درکش نسبت به چرخش های زمین کم شود و بتواند به مسائل مهم زندگیش بپردازد .
بله تصور کنيد اگر قرار بود مدام متوجه چرخشهاي زمین باشیم ،چه جهنمی برای ما درست میشد
اگر اختلال کوچکی در هر یک از این سیستمها ایجاد شود ، فرد دچار عدم تعادل و سرگیجه و حرکات غیر متوازن عضلات و حتی استفراغ شدید میشود و آن وقت هست که قدر سیستمهای تعادلی پيچيده خود را که باعث بی خیالی او در برابر محیط اطرافش میشود ،می فهمد .
خالق بزرگ هستی ،جهان مادی را چنان پيچده و حیرت آور آفریده است که اگر خیلی شگفتی های آن را درک کنیم نتوانیم آسان و راحت زندگی کنیم پس آن مهربان کریم ، مکانيسمهايي را قرار داده است تا بتوانیم ، تنگی ها و محدودیتهای ماده را که چون زندانی، عاقلان را در خود گرفته است ،تحمل کنند.
آدرس مطب : اصفهان ، خیابان آمادگاه ، روبروی داروخانه سپاهان ، مجتمع اطبا ، طبقه اول
تلفن : 32223328 - 031
