تاثیر دوپامین و سروتونین بر مغز و رفتار و برخی ارتباط های بین این دو ماده
تاثیر دوپامین بر اندام ها از جمله مغز فقط بر خود اندام ها نیست بلکه بر عروق اندام ها و قلب هم هست که نقش تغذیه اندامها را بر عهده دارند.
دوپامین یک تحریک کننده عروقی است که در افزایش فشار خون یا افزایش ضربان قلب به خصوص در ارست قلبی(توقف کار قلب) استفاده میشود. سرعت تزریق دوپامین اثرات متفاوتی بر اندام های مختلف دارد. مثلا در تزریق با سرعت پایین باعث گشاد شدن عروق اندام های درونی مانند کلیه میشود و و در تزریق با سرعت متوسط باعث افزایش قدرت قلب و افزایش هدایت عصبی در قلب و افزایش خون خروجی قلب و افزایش خونراسنی به اندامهای دگر میشود و در تزریق با سرعت بالا باعث انقباض عروقی و افرایش فشار خون و کاهش خونرسانی میشود. این از طریق گیرنده های alpha-1, beta-1, and beta-2 است و باعث کاهش جریان خون محیطی میشود.
نقش دوپامین بر مغز از زمانی برجسته شد که آزمایشات هورنی کیوویکس کاهش دوپامین را در هسته دم دارهسته کودیت در بیماران پارکینسون، نشان داد. همچنین تزریق وریدی اسید آمینه پیش ساز آن یعنی لوو-دوپا باعث کاهش علایم بیماران پارکینسون میشود. در تزریق مستقیم دوپامین به دلیل وجود سد بین خون ومغز، دوپامین وارد مغز نمیشود و نمیتواند بر پارکینسون تاثیری داشته باشد. مصرف زیاد این داروها درافراد پارکینسونی میتواند باعث اختلالات حرکتی و رفتاری شود. (impulse control disorders)(لزوم تنظیم میزان مصرفی)
فرایند عملکرد دوپامین پس از زنجیره آنزیمی مشابه نوراپی نفرین رخ میدهد. در حقیقت دوپامین پیش ساز تولید نوراپی نفرین است. در مرحله اول تیروزین تحت تاثیر آنزیم تیروزین هیدورکسلاز به لوودوپا L-DOPA و بعدا لوودوپا به دوپامین تبدیل میشود. دوپامین بعدا به سیناپس های عصبی می رود. پس از تخلیه دوپامین در سیناپس عصبی تاثیراتی بر گیرنده های قبل و بعد از سیناپس عصبی دارد و باعث مهار یا تحریک نورون هدف میشود.
گیرنده های دوپامین D1 and D2 هستند. بقیه گیرنده های دوپامین شامل
(D1, D2, D3, D4, and D5), and the alpha- and beta-adrenergic receptors هستند. نوع دی 1، باعث دپولاریزاسیون عصبی و نوع دی 2 باعث مهار تحریک عصبی میشود. به دلیل این فرایند پیچیده، تنظیم دوپامین میتواند در سطوح مختلف، کل نورون، زائده های نورون و چرخه نورونی در سیستم عصبی انجام شود.
مطالعات زیادی بر نقش مرکزی دوپامین در رفتارهای در جستجوی جایزه و پاداش انجام شده است. تغییرات دوپامین در بسیاری از بیماری های روانی مانند اسکیزوفرنی و عدم توجه و یا سوءمصرف مواد و اعتیاد دیده میشود. این بیماری ها باعث اختلال در مسیرهای مزولیمبیک و مزوکورتیکالدوپامین میشود. یکی از اثرات رایج سوء مصرف مواد ترشح دوپامین در استریاتوم است که باعثاستروتایپی=رفتارهای تکراری میشود.
(دوپامین با وجود نقش های مهم در تصمیم گیری و حرکات فردی، در مقدار زیاد میتواند کاملا باعث به هم ریختن قدرت مغز و حتی جنون شود و این مطلب، اهمیت تنظیم و خودداری از افراط و تفریط در مصرف این داروها و موارد شیمیایی را نشان میدهد. همیشه فعالیت و حجم زیاد مغز، خوب نیست گاهی کم کردن از فعالیت و حجم، مفیدتر است. به خصوص وقتی بدانیم اخلاق انسانی هرچند به مغز نیازمند است ولی ریشه و منبعی فراتر از مغز دارد. توصیه میشود جهت بررسی بیشتر، به پایان نامه اخذ دکترای دکتر توفیق مسرور در دانشکده پژوهش های برتر دینی ولغوی زیر نظر امام احمدالحسن تحت عنوان اصل و ریشه های اخلاق انسانی در علوم جدید... و نیز پایاین نامه اخذ دکترای آقای دکتر عباس طاهر در همان دانشکده تحت عنوان عوامل ایجاد کننده لغت انسانی... مراجعه شود.www.ihelrs.org)
ارتباط هایی از هسته سیاه و منطقه تگمنتال مغز به سوی هسته اکومبنس و آمیگدال میرود و باعث رفتارهای تحریک با پاداش و پاسخ ترس میشود. نقش دیگر دوپامین از مسیر دیگری با ترشح پرولاکتین در تقویت سیستم ایمنی و هموستار بدن است. نقش مسیر دیگری به نامنیگرواستریاتال تنظیم کننده حرکات عضلات بدن و یادگیری حرکات جدید است. دوپامین نقش مهمی در پاسخ های ترس و پاداش و توجه و تصمیم گیری های پیچیده دارد و در پارکینسون، آسیب میبیند.
www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK535451/
reinforcement learning(آموزش تقویت شده) از مواردی است که به وسیله دوپامین تنظیم میشود. تاثیر دوپامین بر رفتارهای روانی فرد و حرکات اندام ها مهم است. تاثیرهای متفاوت و برعکس سروتونین و دوپامین قابل توجه است.
Impulsive aggression شامل رفتارهای خشنی است که فرد، قادر به مهار آن نیست و با رفتارهایی مانند افسردگی و سوءمصرف مواد، همراهی دارد. ارتباط بین دوپامین و سروتونین در منطقه پره فرونتال احتمالا نقش مهمی دراین فرایند دارد. کاهش سروتونین می تواند باعث رفتارهای غیر مهاری شود و افزایش دوپامین هم بر مشکل می افزاید.
به هم خوردن عملکرد سیستم سروتونین باعث به هم خوردن عملکرد سیستم دوپامین میشود . در سطح ساختاری مغز، فعالیت بخش های prefrontal cortex (PFC), the orbital and ventromedial PFC در مغز میتواند به مهار این رفتارهای خشن بینجامد. و ارتباط بین دوپامین و سروتونین به خصوص در بخش پشت پیشانی(پره فرونتال)در ایجاد یا مهار این رفتارهای خشن نقش دارد. سروتونین باعث کاهش فعالیت های مغز میشود. افزایش دوپامین باعث رفتارهای خشن و مهار نشده، میشود و تزریق dopamine D2 receptor antagonist یعنی ماده ای که تاثیر دوپامین را کمتر می کند باعث اختلال در شناسایی خشم در صورت میشود.
داروهای ضد جنون با تاثیر بر گیرنده دی 2 دوپامین، باعث کاهش رفتارهای خشن و تحریکی میشود.
نورون های دوپامینی و انتهای آنها گیرنده های زیادی برای سروتونین دارد و این سبب میشود که سروتونین تاثیر زیادی بر این نورون ها داشته باشد. تزریق آنتاگونیست های سروتونین باعث افزایش دوپامین در منطقه پره فرونتال مغزمیشود
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2612120/
نتیجه گیری: فعالیت های بسیار زیاد این دو ماده که گاهی میتواند با توجه به حجم هورمون و سرعت بالا رفتن آن، تغییر کند و حتی متضاد فعالیت های دیگر باشد، و نقشهای بسیار حساس آنها که در کنترل جریان خون و ضربان قلب و تنظیم فشار خون و تنظیم حرکات اندام ها و تصمیم گیری های دقیق و یادگیری تقویت شده و آموزش، نشان میدهد تنظیم دقیق میزان این مواد در بدن و مغز بسیار مهم است و هر عدم توازن میتواند کارکرد فرد را مختل کند.
با توجه به تنظیم فعالیت بخش حساس مغز انسان یعنی بخش پره فرونتال مغز با کم و زیاد شدن این هورمون ها اهمیت تغییرات این دو ماده در رفتارهای سنجیده و تنظیم شده در انسان، درک میشود.همیشه فعالیت و حجم زیاد مغز، خوب نیست گاهی کم کردن از فعالیت و حجم، مفیدتر است. به خصوص وقتی بدانیم اخلاق انسانی هرچند به مغز نیازمند است ولی ریشه و منبعی فراتر از مغز دارد.
آدرس مطب : اصفهان ، خیابان آمادگاه ، روبروی داروخانه سپاهان ، مجتمع اطبا ، طبقه اول
تلفن : 32223328 - 031