دکتر سید سلمان فاطمی

کاوش یک جمجمه کوچک، نشان میدهد که اجزای مغز نخستی ها به صورت مستقل از هم شکل گرفته است.

جمجمه یک میمون- که به 20 میلیون سال قبل، بر میگردد- در کف دست انسان بالغ دارای بقایایی از تکامل اجزای مغز نخستی های قدیمی است. پژوهش جدیدی اشاره میکند که این جمجمه آثاری از بقایای عصبی را حفظ کرده است و این، داستانی را نشان میدهد که توسعه یا کوچک شدن برخی اجزای مغز نخستی ها را مشخص میکند، در حالیکه بقیه اجزا به حال خود باقی میماند.

و دانشمندان دیگری اشاره کرده اند که آن بخش کوچک از مغز میمون، اختصاصی برای بویایی است و بر خلاف آنچه در مغز نخستی ها میبینیم، بخش بزرگ مربوط به بینایی، در برابر آن قرار نمیگیرد.

دانشمند فسیل شناس باستانی شیبون نای و همراهان او در دانشکده علوم چین، تاکید دارند نظم بینایی در نخستی ها طی میلیونها سال، در حجم و پیچیدگی توسعه یافته است؛ بدون آنکه لازم باشد تغییرات خاصی در بخش های دیگر مغز مانند بویایی، رخ دهد و نتایج مقایسه ای- که گروه پژوهش انجام داد و در نشریه science advances منتشر شد- بین جمجمه و فسیل نخستی های آفریقا با عمر 30 میلیون سال یا بیشتر، ارتباط برقرار کرده و نشان داده است، ساختارهای مغز نسل های مختلف نخستی ها با معدل های متفاوت از هم، رشد کرده است و این حالت، مشابه معدل زیاد شدن حجم مغز در مقایسه با حجم بدن است.

و پژوهش، دلایل دیگری را در مورد تکامل جداگانه اجزای مختلف مغز نخستی ها ازجمله انسان، اضافه میکند و این، متفاوت از آن سخنی است که میگوید مغز به عنوان یک واحد یکپارچه، به صورتی تدریجی در طول زمان، تکامل یافته است.

جمجمه میمون منقرض شده به نام
(Chilecebus carrascoensis)
- که به رهبری جان فیلین از موزه تاریخ طبیعی آمریکا در نیویورک در سال 1995 در کوه های اندیس شیلی کشف شد.

در این پژوهش جدید، فیلین و همکاران او از تجهیزات بررسی دقیق و تصاویر سه بعدی سطح درونی بخش بزرگ مغز، استفاده کردند و تصاویری از مجموعه زیادی از تشکیلات مختلف عصبی تهیه کردند.

نمونه تهیه شده از بخش های مختلف بافت مغز، نشان میدهد که مغز به بخش های کاملا تخصصی در وظیفه، مانند بویایی و بینایی تقسیم میشود. این، به دانشمندان کمک کرده است حجم دستگاه بینایی را در نخستی های قدیمی، تعیین کنند و این از طریق محاسبه حفره چشم و حفره پشتی چشم در عصب بینایی است. یافته های جدید گروه نای، مربوط با تشکیلات مغز در میمون Chilecebus carrascoensis است و به اجزای بزرگ و متنوع در الگوی در هم عصبی- که در میمون های جدید امروز مشاهده میشود- اشاره میکند و در میمون های آفریقایی و آسیایی جدید دارای تنوع بیشتری است و بین آنها یعنی میمون های قدیم و جدید ریشه های تکاملی مشترکی وجود دارد و این، بر اساس یافته های دانشمند انسان شناسی تکاملی، به نام براندا بنفیتاست.

او اضافه میکند میمون های جدید- که قبلا هم زندگی میکردند مانند Chilecebus carrascoensis
- ضرورتا ارتباط و پیوندی با میمون های عالم قدیم و تکامل مغز میمون های نخستی ندارد. برای نمونه بر خلاف این میمون های 20 میلیون ساله، میمون آفریقایی منقرض شده 15 میلیون ساله، منطقه بزرگی خاص بویایی دارد که در میان مغز کوچکی قرار گرفته است و میمون های آفریقایی جدید شباهت زیادی با این مورد دارند.نایاضافه میکند اندازه گیری هایی- که دانشمندان در این پژوهش بین حفره های مختلف انجام دادند- نشان میدهد مغز میمون های عالم قدیم و جدید، هر کدام مسیر تکاملی جداگانه ای را طی کرده اند و اینها منجر به بزرگ شدن، در حجم مغز یکپارچه و پیچیدگی آن شده است.

(تکامل از اجزای ساده به سوی اجزای پیچیده تر، نهایتا به مغز میرسد و ابزار هوش مادی به عنوان محصول فرایند پیچیده تکامل مادی، از ابتدا تا امروز، از سیر تکاملی، باز نمانده است و خودش با پیچیدهترین فرایندهای فرگشتی به سوی اندام هوش مناسب تر برای موجود زنده، پیش میرود و این فرایند، فقط محدود به بزرگ شدن کلی مغز نیست بلکه واحدهای مستقل و تخصصی در مغز، میتوانند جدای از هم و جدای از دیگر واحدها و در جهت نیازهای موجود زنده، تکامل یابند و خود همین تمایزهای ناشی از تکامل، زمینه ای برای انتخاب طبیعی فعال و موثر خواهد شد تا تکامل سرعت گیرد و امید به توسعه، در همه اجزای حیات بیشتر شود.

پیدایش واحدهای تخصصی، به صورتی کاملا آگاهانه و منطبق با سازگاری ها و ویژگی های موجود زنده است و در این میان، آن چیزی- که میان همه این تمایزها و تفاوتها حکم میکند- قدرت آگاه و ریزبینی است که از کوچکترین تمایزها و فشار ناشی از آن در حیات، نمی گذرد و هر لحظه، توجه به این تمایزها و هماهنگی میان آنها، از میان برود ساختار حیات از جمله مغز، متلاشی خواهد شد.)

@salmanfatemi