تنفس هوازی و میتوکندری
تنفس هوازی و اکسيداتيو، یکی از علل مهم ارتقا در موجودات، در دوره کامبرين زمین شناسی بوده است. این دوره زمین شناسي ما را با یک انفجار تکاملی در سیر موجودات زنده مواجه میکند. تنفس اکسيداتيو و تبدیل غذا به واحدهای پر انرژی قابل مصرف در بدن، در میتوکندری رخ ميدهد.
وظیفه میتوکندری، تنفس سلولی است و نوعی اندامک انتقال انرژی به حساب می آید که موجب میشوند انرژی شیمیایی موجود در مواد غذایی با عمل فسفوریلاسیون اکسیداتیو، به صورت پیوندهای پرانرژی فسفات (آدنوزین تریفسفات) ذخیره شود.
این اندامک در تمام یاختههای دارای تنفس هوازی، به جز باکتریها- که آنزیم های تنفسی آنها در غشای سیتوپلاسمی جایگزین شده است- وجود دارد.
اگر نقش تنفس اکسيداتيو را در سیر رشد و تکامل، در نظر بگیریم میفهمیم نقش این اندامک کوچک درون سلولی، چقدر مهم و ارزشمند است!
وجود این اندامک ها که در حقیقت سلولی پر کار، درون سلول های هوازی هستند و مانند یک کارخانه تولید انرژی عمل می کنند، در سیر ارتقای موجودات و به خصوص پس از خروج موجودات آبزی از آب در سیر فرگشت و مواجهه آنها با اکسیژن بیشتر در محیط بیرون آب، بسيار مهم است.
فقط انبوه اکسیژن نیست که عامل سلامت موجودات و فراهم شدن انرژی لازم برای سلول های پر مصرف انسان مانند سلول های مغزی است بلکه باید از این ماده اوليه استفاده شود و این ماده اولیه یعنی اکسیژن به شکلی قابل مصرف در بدن به کار گرفته شود. به همین دلیل، کارخانه هایی پیشرفته درون سلول های هوازی هستند تا از این ماده اولیه بهره ببرند. تعداد ميتوکندري ها در سلولهای مختلف بدن، متفاوت است. مثلا گلبول های قرمز، ميتوکندري ندارند ولی سلولهاي کبدی، نزدیک به دو هزار میتوکندری دارند. نیاز زیاد به انرژی، علت حساسیت این بافت ها به نقص های ناشی از وجود میتوکندری های غیرطبیعی است. میتوکندری دارای DNA مخصوص به خود می باشد. توالی DNA میتوکندریایی در افراد و نژادهای مختلف متفاوت بوده و به شدت پلی مورف است.
این تفاوت ها به نظر می رسند در فرایند پیری، استعداد بروز بعضی بیماری ها و بیان و بروز بعضی موتاسیون های mtDNA موثر باشند.
در مورد حذف برخی میتوکندري های پدر از اسپرم(سلول جنسی مذکر) در پست قبلی مطالبي بیان شد. در خلقت، برخی اجزای کم فایده یا زیان بار حذف مي شوند و حذف ميتوکندر های پدر هم اینگونه است. که شاید علت آن مواجهه زیاد ژنهای میتوکندری های پدر با جهش های محیطی است.
برنامه اي در خلقت هست که موجود زنده را به سوی ارتقا و سازگاری با محيط پیش میبرد. و این برنامه، از کوچک ترین اجزای حیات یعنی ژنها شروع ميشود و تا اجزای ریز درون سلولی که کارخانه های تولید انرژی هستند و سلول و ... پیش ميرود و همه اینها در رقابتي بر اساس قوانین این برنامه هستند و هر جا، تمایزی باشد بر اساس انتخاب طبیعی، موجود سازگارتر با محیط، انتخاب میشود حتی اگر برخی امکانات را نداشته باشد ولی هدف، حفظ انرژی بیشتر برای موجودی است که گاهی ناتوان از به دست آوردن غذا میشود و یا کم کار شدن برخی قسمت هایش، او را وادار می کند انرژی محدود خود را صرف اندام حیاتی تر کند.
از نقشه ساختمان(ژن) تا اجزای کوچک درون سلول به نام میتوکندری تا خود سلول، تا اندام و تا جاندار زنده کامل، در همه این سطوح، اين رقابت هست. مثلا سلولی که ناکارآمد شود از طریق آپوپتوز(مرگ برنامه ریزی شده) حذف مي شود تا سلول قویتر باقی بماند و یا اندامی که کارایی لازم را ندارد یا به دلیل پیری، کارکرد آن کم میشود یا انرژی خیلی زیادی مصرف می کند، حذف یا کوتاه میشود تا اندام مفیدتر و یا قويتر باقی بماند و یا میتوکندری پر از ژنی- که آن کارکرد لازم را برای موجود زنده ندارد- طبق برنامه ای از درون سلول جنسی پدر حذف میشود تا فقط میتوکندری مادری از هزاران سال قبل، در بدن همه جانداران باقی بماند و این به رغم مغز بزرگتر جنس مذکر است.
شاید با این فرایند در کوتاه مدت، قدری توقف در رشد مغز در نسلهای پياپي ایجاد شود ولی در نهایت به دلیل کارخانه های تولید انرژی سالم و قدرتمند، نسل بشر و غیر بشر به رغم مغز کوچک تر، باقی می ماند. میزان بسیار زیاد ژنهای منتقل شده از مادر در میتوکندری، کودک را در بسیاری از زمينه ها از جمله اندازه مغز، شبیه مادر میکند و حتی هوش بچه را متناسب با هوش مادر می کند. طبیعتا بر اساس یافته های تجربي، مغز جنس مونث کوچکتر از مغز مذکر است ولی در عوض، از انتقال برنامه های پر خطای ژنهای میتوکندری(کارخانه حیاتی تولید انرژی)، از پدر ممانعت می کند. و این گزینش فرد سازگارتر با محیط، بین افراد یک گونه و حتی بین جوامع گوناگون بشری، ادامه می یابد.👆👆
آدرس مطب : اصفهان ، خیابان آمادگاه ، روبروی داروخانه سپاهان ، مجتمع اطبا ، طبقه اول
تلفن : 32223328 - 031
