دکتر سید سلمان فاطمی

بیماری پارکینسون با کاهش میزان دوپامین در مغز در مقایسه با استیل کولین ،مشخص میشود . دوپامین نوعی پیامرسان عصبی از نوع کاتکولامین در بیشتر مهره داران و بی مهرگان است و نقش فعال کنندگی دارد .این ماده از اسید امینه تیروزین ساخته میشود. دوپامین ، در قسمتهای مختلف مغز حضور دارد مثلا در لوب پیشانی یا فرونتال و نیز در هسته های قاعده ای مانند جسم سیاه و قسمتهای دیگر .اگر دوپامین به اندازه کافی در بدن موجود باشد ما احساس خوشی، شادی و سرحالی می کنیم و اشتها، حرکات کنترل شده و قدرت تمرکز خوبی داریم.

اگر دوپامین در بدن کافی نباشد هیچ احساس خوبی نداریم و دنیا به نظر ما بدون رنگ است توان دوست داشتن در ما وجود ندارد ،به علاوه هیچ افسوس و ندامتی نسبت به رفتارهای فردی در خود نمی بینیم.در میان غذاها ، پنیر ، چغندر ، موز و مرغ و تخم مرغ و جوانه گندم منبع مهم دوپامین هستند.جوانه گندم با دارا بودن اسید امینه تیروزین میتواند به افزایش دوپامین کمک کند .کاهش میزان دوپامین در هسته های قاعده ای مسبب ایجاد پارکینسون هست .

در این بیماری با چند علامت مهم مواجهیم :
کندی یا برادی کینزی که به صورت کند شدن حرکت یا کم شدن میزان حرکت، مشخص میشود . مثلا گاهی کم شدن دامنه حرکت منجر به ریز نویسی میشود و گاهی گامهای فرد را کوتاه میکند به طوری که از اتوبوس جا میماند
۲- لرزش در حال استراحت : این لرزش معمولا در حالتی رخ میدهدکه فرد بیکار نشسته است و بر خلاف لرزشهای مرسوم، با انجام کار یا به دست گرفتن لیوان کمتر میشود .
۳- سفتی اندامها که در همه جهات حرکت اندام ،رخ میدهد و به آن ریجیدیتی هم می گویند .
۴- بی ثباتی وضعیتی که معمولا پس از ۸ سال از بیماری رخ میدهد و منجر به زمین خوردن بیمار میشود.

درمان :
اساس درمان، افزایش میزان دوپامین در مغز است . به این منظور از ترکیبات لوودوپا استفاده میشود . لوودوپا به تنهایی، زود در خون تجزیه میشود پس همراه با مهار کننده های تجزیه آن یعنی کربی دوپا مصرف میشود .سینمت دارویی از ترکیب لوودوپا و کربی دوپا است .همچنین میتوان یک catechol-O-methyltransferase (COMT) inhibitor مانند انتاکاپون به ترکیب آنها اضافه کرد تا اثر بخشی بیشتر شود . این ترکیب سه تایی استالوو نام دارد .مشکل این ترکیب سه تایی، آن هست که گاهی منجر به اختلال حرکت میشود پس در مرحله اول بیماری مناسب نیست و در موارد شدید مصرف میشود .

از عوارض داروهای دوپامینرژیک ، دیسکینزی و off periodهست (دوره هایی بین فواصل درمان که اثر داروی دوپامینی کم میشود و علائم کندی حرکت و لرزش بیمار به شدت بر میگردد ) که در این موارد میتوان دوپامین آگونیست مانند سیفرول یا کمت اینهیبیتور مانند انتاکاپون یا امانتادین اضافه کرد یا دوز دوپامین را در دفعات بیشتر استفاده نمود یا از شکلهای دارویی با ترشح و جذب تدریجی استفاده کرد .داروی دیگر برای کاهش علامت های پارکینسون ، MAO-B inhibitors مانند راساجیلین و سلجیلین هستند که معمولا در همراهی با داروهای دسته اول مصرف میشوند .

آگونیستهای دوپامین مانند پرامیپکسول و روپینیرول، دسته دیگری از داروها هستند که به کاهش عوارض بیماری کمک میکند. همچنین در کاهش عوارض دیگر داروهای ضد پارکینسون هم کمک می رساند .مثلا در مصرف طولانی ترکیبات دوپامین ما شاهد بروز برخی عوارض مانند دیسکینزی یا اختلال حرکت و ... هستیم که در مصرف آگونیستهای دوپامین کاهش می یابد.اینها بیشتردر مراحل ابتدایی و خفیف بیماری موثرند.

عوارض این داروها ، پرخوابی یا توهم و افت فشارخون و تهوع هستند . پس بهتر هست در افراد جوان و بدون اختلال روانپزشکی مصرف شود . بهتر هست در مقدار کم شروع شوند وارام آرام بالا رود .برای رفع تهوع هم میتوان از دارویی به نام دومپریدون استفاده کرد .دسته دیگر داروها داروهای انتی کولینرژیک مانند تریفن یا بنزتروپین هستند که در مراحل ابتدایی بیماری و برای برطرف کردن لرزش موثر هستند . این دارو باید با دوز کم شروع شود و به آهستگی افزایش یابد تا عوارض آن به حداقل برسد .

آمانتادین :
داروی ضد ویروس هست که احتمالا منجر به افزایش اثرات دوپامین در بدن میشود . عوارض آن شامل افت فشار خون و توهم و تهوع - استفراغ هست که برای کاستن از این عوارض توصیه میشود با دوز کم شروع شود و تدرجی افزایش یابد
کندر با افزایش میزان دوپامین و سروتونین در مغز احتمالا میتواند در کاهش برخی علائم این بیماری و یا حتی درمان کلی آن موثر باشد که البته نیاز به تحقیقات و بررسیهای بیشتر هست .

برخی درمانهای جراحی :
تحریک عمقی مغز که روی هسته ساب تالامیک و GPiو هسته های عمقی تالاموس انجام میشود و منجر به کاهش لرزش در موارد شدید آن میشود .البته نکته نگران کننده این هست که هرچند لرزش کم میشود ولی در این روش ، دیگرعلائم پارکینسون ممکن هست تشدید گردد .تالاموتومی یا برداشتن بخشی ازتالاموس که بیشتر در ventralis intermedius (VIM) انجام میشود و در کاستن ازلرزش غیر قابل کنترل موثرهست.پالیدوتومی که برداشتن بخشی از GPi هست.در گذشته ازپالیدوتومی دوطرفه هم استفاده میشد که به دلیل عوارض آن کمتر مصرف میشود .