دکتر سید سلمان فاطمی

واکسن سازی، پیشرفتی غیر قابل انکار در علوم جدید که با استفاده از قوانین عام تکامل(evolution) صورت گرفته است.

واکسن شرکت فیزر(Pfizer) آمریکا در همکاری با کشور آلمان، با تاثیر 90%، در پیشگیری از ابتلا به ویروس کرونا باعث جلب توجه کشورهای جهان برای پیش خرید این واکسن شده است.

اما این واکسن چگونه عمل میکند؟
استفاده از mRNA در تولید واکسن، روشی نوین برای میان بر زدن زنجیره تولید آنتی بادی است. در استفاده از آنتی ژن عامل بیماری زا یا استفاده از DNA برای تولید آنتی بادی، نیازمند طی شدن زنجیره تولید پروتئین هستیم یعنی در ابتدا باید از روی عامل اولیه، mRNA ساخته شود و سپس از روی آر ان ای، پروتئین سازی صورت گیرد؛ در حالی که در روش تولید واکسن از روی ام آر ان ای، بدون طی شدن مراحل اولیه تولید آنتی بادی، مشابه ویروس های قدرتمند دارای ژنوم آر ان ای (از جمله ویروس SARS- COV2)پروتئین و یا آنتی بادی مناسب تولید می شود.

دراین روش، mRNA برای تولید آنتی بادی هایی استفاده می‌شود که علیه عامل بیماری زا عمل میکند یا با فعال کردن برخی T-cells در سیستم ایمنی باعث واکنش سیستم ایمنی با برخی پروتئین های سطحی عامل بیماری زا و از میان آنها می شود.

با ورود mRNA به بدن میزبان، این قطعه ترجمه میشود تا درون سلول های میزبان، برخی آنتی بادی ها را تولید کند. این واکسن ها تا کنون در انسان مورد استفاده نبوده است هرچند تحقیقات روی آن ادامه دارد.

در ابتدا در سال 1990 برای مقابله با سرطان پروستات از این واکسن ها و سپس در سال 2000 برای جلوگیری از سرطان ملانوم، استفاده شد.

مزایای این واکسن ها در مقایسه با واکسن های دارای دی ان ای:
1-

mRNA
،در درون سلول و بیرون از هسته(سیتوزول) وارد عمل می‌شود و نیازی به ورود به هسته سلول ندارد. ورود به هسته سلول ممکن است باعث ادغام دی ان ای ارسال شده با ژنوم میزبان و عواض احتمالی بعدی شود.

2- یک نوکلئوتید تغییر یافته به نام pseudouridines, 2'-O-methylated nucleosides میتواند وارد آر ان ای شود و با افزایش قدرت ترجمه آر ای ای، باعث پاسخ پایدارتر در سیستم ایمنی شود.

از معایب این واکسن ها اینکه آر ان ای تزریق شده می‌تواند باعث واکنش های ناخواسته ایمنی در میزبان شود. برای کاهش این عارضه سعی میشود mRNA شبیه موارد مشابه در سلول میزبان تولید شود.

اکنون برای اولین بار این واکسن ها در تولید واکسن در یکی از سخت ترین همه گیری های جهان در همه گیری کوید 19 توسط شرکت آمریکایی فایزر استفاده می‌شود.

از دانشمندان شرکت کننده در این طرح، اوگور شاهین دانشمند مسلمان ترکیه ای، از بنیانگذاران شرکت بیونتک آلمان است که دوسال قبل جایزه مصطفی ص را به عنوان داشنمند برجسته مسلمان در تولید واکسن ها، در ایران دریافت کرد.

Verbeke, Rein; Lentacker, Ine; De Smedt, Stefaan C.; Dewitte, Heleen (October 2019). Three decades of messenger RNA vaccine development. Nano Today. 28: 100766. doi:10.1016/j.nantod.2019.100766.
Moderna Announces Dosing of the First Monoclonal Antibody Encoded by mRNA in a Clinical Trial. businesswire.com. Retrieved 25 July 2020.
Heiser, Axel; Coleman, Doris; Dannull, Jens; Yancey, Donna; Maurice, Margaret A.; Lallas, Costas D.; Dahm, Philipp; Niedzwiecki, Donna; Gilboa, Eli; Vieweg, Johannes (2002-02). Autologous dendritic cells transfected with prostate-specific antigen RNA stimulate CTL responses against metastatic prostate tumors. The Journal of Clinical Investigation. 109 (3): 409417. doi:10.1172/JCI14364. ISSN 0021-9738. PMID 11828001. Check date values in: |date= (help)
Weide, Benjamin; Carralot, Jean-Philippe; Reese, Anne; Scheel, Birgit; Eigentler, Thomas Kurt; Hoerr, Ingmar; Rammensee, Hans-Georg; Garbe, Claus; Pascolo, Steve (2008-02). Results of the first phase I/II clinical vaccination trial with direct injection of mRNA. Journal of Immunotherapy (Hagerstown, Md.: 1997). 31 (2): 180188. doi:10.1097/CJI.0b013e31815ce501. ISSN 1524-9557. PMID 18481387. Check date values in: |date= (help)
@salmanfatemi